متن درس «ادبیات انقلاب» و نکات و آرایه های متن:

درس سیزدهم

ادبیات انقلاب

• نوع نثر: ساده و روان
• کتاب: درآمدی بر ادبیات داستانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی
• نویسنده: فریدون اکبری شلدره

بهمن ماه 1357 در تاریخ معاصر ایران جلوه‌ای ویژه یافته است؛ چون از یک سو، هنگام فروپاشی نظام شاهنشاهی و از دیگر سو، آغاز رهایی و آزادی مردم و شکل‌گیری جمهوری اسلامی است. نظام 2500 سالهٔ شاهنشاهی، سرانجام با انقلاب شورانگیز مردم، به رهبری امام خمینی (ره) کنار زده شد. این انقلاب امید بحش که پایه و اساس آن در سال 1342 شکل گرفت، سه ویژگی برجسته دارد:

-  خدا محوری و دین باوری

- رهبری بر پایهٔ اصل ولایت فقیه

- وحدت و یک‌پارچگی مردم

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

وحدت و یکپارچگی ß   مترادف

ایمان و اعتقاد مذهبی، نخستین و اصلی‌ترین عامل پیوند رهبری و ملّت و سبب استواری مردم بود. در حقبقت، دل سپاری «رهبر» و «مردم» به توحید و ایمان الهی، آن‌چنان این دو را به هم پیوند زد که دوگانگی از میان برخاست و «وحدت کلمه» پدیدار گشت.

مردم دین باور و انقلابی ایران به پیشوایی بنیان‌گدار فرزانهٔ انقلاب اسلامی و با تکیه بر تعالیم الهی، سه اصل اساسی «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» را از همان آغاز به عنوان هدف اصلی قیام خود به جهانیان اعلام کردند.

مردم دین باور و انقلابی ایران به پیشوایی بنیان‌گدار فرزانهٔ انقلاب اسلامی و با تکیه بر تعالیم الهی، سه اصل اساسی «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» را از همان آغاز به عنوان هدف اصلی قیام خود به جهانیان اعلام کردند.

ادبیات به یاری ابزارها و عوامل گوناگون پدید می‌آید. نخستین ابزار پیدایش ادبیات، زبان است. زبان، عامل انسجام و وحدت همهٔ اقوام یک سرزمین است.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

انسجام و وحدت ß   مترادف

زبان هر جامعه در هر دوره‌ای، نمایندهٔ فکر و فرهنگ همان روزگار است. بهترین راه برای آشنایی با اندیشه‌ها و باورهای هر جامعه، روی آوردن به ادبیات آن جامعه است و مقصود از ادبیات، همهٔ آثار نظم و نثری است که آیینهٔ فرهنگ و اندیشهٔ یک جامعه است؛ به عبارت دیگر «ادبیات، بیان حال یک جامعه است.»

وقتی شما به یک اثر ادبی مانند شاهنامه، گلستان و مثنوی مولوی رو می‌کنید، چهرهٔ انسان‌های آن جامعه و رفتار و منش اجتماعی اشخاص را پیش چشم خود دارید. اصولاً کلید شناخت هر ملّتی، ادبیات آن ملّت است.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

آیینۀ فرهنگ ß   تشبیه فرهنگ به آیینه

اندیشۀ یک جامعه ß   تشبیه اندیشه به آیینه

کلید شناخت هر ملّتی، ادبیات آن ملّت است ß   تشبیه ادبیات به کلید

پس از واقعهٔ عظیم انقلاب اسلامی، بسیاری از بنیادهای فکری، فرهنگی و معیارهای ارزشی و اخلاقی جامعهٔ ایران دگرگون شد. این انقلاب دینی و فرهنگی در آثار نویسندگان پس از انقلاب اسلامی نیز جلوه‌گر شد.

انقلاب اسلامی، درهای تازه‌ای به روی ادبیات گشود و واژه‌ها و ترکیب‌هایی مانند: «استقلال، اسلام، قیام، شهادت، ایثار، شرافت، کرامت، مبارزه، تعهّد، مردانگی، ایستادگی، ستم ستیزی، جانبازی، رزمندگی، بسیج، ولایت، شهید، برابری، برادری، حماسه، عدالت، رشادت و ...» را با نگرشی جدید، در زبان مردم رواج و گسترش داد.

در ادبیات انقلاب به آزاداندیشی توجّه شد و فضیلت‌هایی مانند همدلی و صفا، ایثار، مقاومت و مبارزه در برابر ظالمان و روحیّهٔ جوانمردی و پهلوانی، پدیدار گشت.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

رواج و گسترش ß   مترادف

بر پایهٔ آنچه گفته شد، ادبیات انقلاب، انقلابی است که در درونمایه و محتوای آثار و افکار پدید آمده است و عشق و شور و رادمردی و دین‌باوری و ایثار در آن موج می‌زند. ادبیات انقلاب، آیینهٔ انقلاب است و گنجینه‌ای است که آرمان‌های انقلاب اسلامی را در خود جای داده است.

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

درونمایه و محتوا ß   مترادف

موج می زند ß   کنایه از دیده شدن

ادبیات انقلاب، آیینه انقلاب است ß   ادبیات به آیینه تشبیه شده

کتاب درآمدی بر ادبیات داستانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی:

در کتاب درآمدی بر ادبیات داستانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با نگاهی به روند سیر ادبیات داستانی در ایران، آثار موجود بررسی شده است. محور بحث این کتاب، داستان نویسی پس از انقلاب و بررسی تأثیر تحولات ناشی از این جریان مهم بر اندیشه و محتوای کار نویسندگان است. نویسنده ی این کتاب تلاش نموده با تقسیم بندی دوره های تاریخی از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۷۷ و توجه به رویکرد حوادث مهم و تغییرات اوضاع اجتماعی ، داستانها و نویسندگان این دوران را دسته بندی و تحلیل نماید.

جنگ، ارتحال امام (ره)، نقش و جایگاه زنان نویسنده در دهه های مختلف این دوره، تفاوت و ارزش ها و روش های غالب داستان نویسی در دوره های پیش و پس از انقلاب و چگونگی جبهه گیری نویسندگان مختلف در قبال مسائل سیاسی و اجتماعی، موضوعات محوری این اثر است. علاقه مندان به داستان می توانند از طریق مطالعه ی این کتاب ، آثار و نویسندگان منظور نظر خود را، با دانستن جایگاه عملکردشان در ادبیات، شناخته و برگزینند و توانایی تحلیل وقایع داستان و شخصیت قهرمانان آن را بیابند. همچنین با شناختن بازتاب حوادث تاریخی بر افراد، به میزان درک صحیح تری از واقعیت های تاریخ نایل شوند.